To ważne, by osoby starsze zgłaszały przemoc, której doznają

Konferencja "Przemoc wobec osób starszych" została zorganizowana przez Rzecznika Praw Obywatelskich we współpracy z Ogólnopolską Federacją Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku.

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek podkreślił, że przemoc w każdej postaci - fizycznej, psychicznej i ekonomicznej - to forma drastycznego naruszenia praw człowieka.

RPO zwrócił uwagę, że osoby starsze są na to szczególnie narażone. "Osoby starsze często nikomu nie mówią, że są źle traktowane. Wstydzą się tego, że przemoc stosuje osoba najbliższa, boją się, że zostaną umieszczone w domu opieki, że zostaną same i sobie nie poradzą" - tłumaczył rzecznik.

Dodał, że polskie prawo zawiera przepisy, które przewidują ochronę przed przemocą. "Bardzo potrzebne jest wypracowanie u ludzi wrażliwości na przemoc, na krzywdę" - zaznaczył Wiącek.

Przekonywał, że należy uwrażliwiać m.in. osoby pełniące funkcje publiczne, tak, by ofiary przemocy przestały czuć się winne za to, co je spotkało.

Piotr Zakrzewski z Zespołu Prawa Karnego w Biurze RPO mówił o tym, czym jest przemoc w ujęciu prawnym. Jak wyjaśnił, przemocą jest m.in. szturchanie, popychanie, ale także zaniechanie w opiece.

"Pozbawienie wolności kojarzy nam się tylko z więzieniem, czy dłuższą izolacją. Nic bardziej mylnego. Pozbawienie wolności to na przykład przykucie do łóżka, przywiązanie, przytrzymanie, niemożność wyjścia z pokoju, nawet na kilka godzin. To jest pozbawienie wolności w wymiarze także karalnym" - wyjaśnił Zakrzewski.

Dodał, że istotnym problemem jest przemoc psychiczna. To - jak wymienił prawnik - np. pomówienia, nieprawdziwe oskarżanie kogoś o nadużywanie alkoholu, znieważanie, obrażanie. Podkreślił, że przemocą jest także wzbudzanie w kimś strachu i szantaż emocjonalny.

O języku przemocowym i dyskryminującym mówiła członkini Komisji Ekspertów ds. Osób Starszych przy RPO, psycholożka Danuta Parlak. "Psychiczne krzywdzenie jednostki jest najbardziej nieuchwytną, najbardziej zdradliwą formą maltretowania" - powiedziała ekspertka.

Wskazała, że jest wiele różnych form przemocy emocjonalnej od ośmieszania, przedrzeźniania i oczerniania poprzez wyzwiska, obelgi i pogróżki. "Językiem przemocowym mogą stać się również słowa, które są pozornie neutralne, natomiast one zmieniają swój wydźwięk w zależności od kontekstu, a nawet w zależności od tonu głosu" - zauważyła Parlak.

Dodała, że z agresją kojarzy się głos podniesiony, krzyk, ale to może być także szept, kiedy służy wyrażeniu groźby. "Formą zaniedbywania jest na przykład ignorowanie osoby starszej, milczenie, nieodpowiadanie na jej wypowiedzi" - zaznaczyła.

Psycholożka zwróciła uwagę, że dyskryminujące są także infantylne wypowiedzi kierowane do osób starszych. Wyjaśniła, że jest to tzw. mowa "baby talk", czy też "dziadurzenie".

"To jest m.in. zwracanie się do nieznanych osób starszych na +ty+, mówienie do nich +babciu+, +dziadku+, zwracanie się po imieniu przez osoby np. w instytucjach opiekuńczych, czy medycznych. To też używanie formy +my+ - "jak się dzisiaj czujemy?", "zjedliśmy śniadanko?". (...) To też wolniejsze tempo wypowiedzi, mówienie głośniej, przesadna artykulacja, nie dlatego, że jest to konieczne, ale zakładamy, że każda osoba starsza będzie mniej kompetentna" - powiedział Parlak.

Zdaniem ekspertki przemoc jest cały czas tematem tabu. "Zwłaszcza osoby starsze w porównaniu do innych grup wiekowych nie chcą o tym mówić. Powodem jest wstyd społeczny, zwłaszcza jeśli sprawcą są osoby bliskie" - powiedziała Parlak. Dodała, że niechęć do ujawniania krzywdzenia wynika m.in. z więzi emocjonalnej ze sprawcą, ale także z poczucia winy np. za "błędy wychowawcze".

"Bardzo istotne jest to, żeby osoby starsze zechciały mówić. To oczywiście wymaga przełamywania różnych barier, ale ważne jest to, żeby osoby starsze wykazały się pewną odwagą w tym momencie i zechciały ujawniać przemoc" - powiedziała ekspertka.

Mł. insp. Wanda Mende z Komendy Głównej Policji przypomniała, że osoby pokrzywdzone powinny zgłosić się na policję lub do swojego dzielnicowego. Można to zrobić osobiście lub telefonicznie. Mende zaznaczyła, że osobie pokrzywdzonej, która zgłosiła podejrzenie popełnienia przestępstwa na policję przysługuje wsparcie z Funduszu Sprawiedliwości. To - jak wymieniła - pomoc prawna, wsparcie psychologiczne, wsparcie materialne, pokrycie kosztów świadczeń zdrowotnych, rehabilitacji, czy pomoc w sfinansowaniu przejściowych problemów z zobowiązaniami czynszowymi.(PAP)

Autorka: Karolina Kropiwiec

kkr/ jann/